Η διαχείριση της παράβασης των οικογενειακών κανόνων (της Δέσποινας Αθανασίου)

Τιμωρία ή επιβράβευση;

γράφει η Αθανασίου Δέσποινα

Ένα καίριο ζήτημα το οποίο ταλανίζει πολλούς γονείς, αφορά στην οριοθέτηση και τήρηση των κανόνων που έχουν θεσπιστεί εντός της οικογένειας. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά αθετούν τους προσυμφωνηθέντες όρους και λειτουργούν αυθαίρετα, οδηγώντας τους γονείς στην αυστηροποίηση των κανόνων ή στην επιβολή της τιμωρίας. Όμως, είναι αυτές οι καταλληλότερες μέθοδοι για να διαχειριστούμε την παράβαση ενός οικογενειακού κανόνα; Άραγε, υπάρχουν άλλες πρακτικές τις οποίες θα μπορέσει να αξιοποιήσει ένας γονέας;

Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα φυσικά και είναι καταφατική. Είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι η τιμωρία έχει πάψει να αποτελεί έναν ενδεδειγμένο τρόπο διαπαιδαγώγησης, καθώς πρόκειται για μία ενοχοποιητική και καθόλου φροντιστική κατάσταση για το παιδί. Αντ’ αυτού, υπάρχουν παιδαγωγικές μέθοδοι, οι οποίες ενέχουν στη βάση τους την αγάπη και το γνήσιο ενδιαφέρον για τα μικρότερα μέλη της οικογένειας. Ειδικότερα, οι σύγχρονες παιδαγωγικές μέθοδοι, στοχεύοντας πάντα στην ομαλότερη λειτουργία του οικογενειακού συστήματος, φροντίζουν να υπενθυμίζουν στους γονείς ότι αποτελούν ένα ισχυρό πρότυπο για τα παιδιά τους. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να έχουμε υπόψη ότι η εφαρμογή και η τήρηση των κανόνων, είναι οικογενειακή υπόθεση και πρωτίστως εμείς θα πρέπει να δίνουμε το καλό παράδειγμα. Μάλιστα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επικαλούμαστε τον κανόνα που εφαρμόζουμε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή και να επιδεικνύουμε έμπρακτα στο παιδί ότι και εμείς οι ίδιοι τον ακολουθούμε.

Εάν παρόλα αυτά το παιδί δεν τηρεί τους κανόνες που έχετε θέσει από κοινού, θα χρειαστεί να το προειδοποιήσετε για τις συνέπειες των πράξεών του. Σε αυτό το σημείο αξίζει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή, διότι δεν θα πρέπει να καμία περίπτωση να αποδοθεί στα λεγόμενά μας ένα απειλητικό ύφος. Εν αντιθέσει, εφαρμόζοντας λογικές κυρώσεις μετά τη μη τήρηση ενός κανόνα, προσφέρουμε στα παιδιά την ευκαιρία να μάθουν ότι οι πράξεις τους έχουν αντίκτυπο σε εμάς και ότι ακριβώς επειδή είναι μέλος μίας οικογενειακής οντότητας, οι συμπεριφορές τους θα πρέπει να προάγουν το συνολικό καλό και να μην καταπατούν τα όρια που έχουμε όλοι μαζί προσυμφωνήσει. Για ακόμη αποτελεσματικότερη εφαρμογή της εν λόγω πρακτικής, μπορούμε να συζητήσουμε με το παιδί τυχόν κυρώσεις που θα πρέπει να υποβάλλουμε σε όποιο μέλος αθετήσει έναν κανόνα. Για παράδειγμα, θα ήταν χρήσιμο να ρωτήσουμε το παιδί «Τι πιστεύεις ότι πρέπει να γίνει εάν κάποιος από εμάς δεν ακολουθήσει τον κανόνα και πετάξει τα ρούχα του στο πάτωμα;». Με αυτόν τον τρόπο το παιδί έχει ήδη στο μυαλό του τη φυσική ακολουθία των πραγμάτων και συνειδητοποιεί, ακόμα και μέσω της παράβασης ενός κανόνα, ότι πρέπει να λειτουργούμε υπεύθυνα και να προσπαθούμε να διορθώσουμε συμπεριφορές που δεν ευεργετούν την ομάδα μας.

Επιπροσθέτως, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τη σπουδαιότητα της επιβράβευσης. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για μία παιδαγωγική τεχνική, η οποία εφαρμόζεται όταν το παιδί επιδεικνύει κατάλληλες συμπεριφορές. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να γίνεται κατάχρηση της εν λόγω μεθόδου, διότι κινδυνεύουμε να δώσουμε στο παιδί την εντύπωση ότι πάντα θα πρέπει να λαμβάνει ένα αντάλλαγμα, ώστε να πράττει με τον τρόπο που του επιδεικνύουμε. Για να αποφύγουμε λοιπόν την «εξαγορά» σωστών συμπεριφορών, θα μπορούσαμε να αντικαταστήσουμε την υλική ανταμοιβή, με «βραβεία» τα οποία θα περιλαμβάνουν δραστηριότητες, όπως μία οικογενειακή βόλτα, η παρακολούθηση (εντός ορίων) ενός αγαπημένου κινουμένου σχεδίου, η ενασχόληση με τη ζωγραφική κ.α.

Κλείνοντας, θα πρέπει να ειπωθεί μία σημαντική παράμετρος, η οποία καθορίζει την επιτυχή πορεία των προαναφερθέντων τεχνικών. Ειδικότερα, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι οι γονείς ή/και οι φροντιστές ενός παιδιού θα πρέπει να έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους σχετικά με την τήρηση των κανόνων. Εάν το παιδί αντιληφθεί ότι οι κανόνες που έχετε θεσπίσει εύκολα μπορούν να αμφισβητηθούν, τότε θα μπερδευτεί και δεν θα μπορέσει να αξιοποιήσει τα οφέλη που του προσφέρει ένα καλά οργανωμένο και δομημένο οικογενειακό πλαίσιο.

Αθανασίου Δέσποινα

Εκπαιδευτικός- Φοιτήτρια MSc Συμβουλευτικής Ψυχολογίας

*Το συγκεκριμένο άρθρο είχε δημοσιευθεί για πρώτη φορά στις 29/5/22 στην εφημερίδα “Θεσσαλία”