Οι κρυφές δεσμεύσεις του «μνημονίου» που θα ισχύσει μέχρι το 2060

Χωρίς ουσιαστική ελάφρυνση για τους πολίτες, η κυβέρνηση παίρνει ουσιαστικά ένα νέο μνημόνιο χωρίς λεφτά που στα «ψιλά του γράμματα» υπάρχει ολόκληρη λίστα από μεταμνημονιακές δεσμεύσεις.

Ελάφρυνση χρέους για χάρη των funds και των αγορών (αλλά όχι για τους Ελληνες πολίτες) και λίστα δεσμεύσεων με υψηλά πλεονάσματα και διαρκή λιτότητα ως το 2060 (που καμιά χώρα ποτέ δεν πέτυχε) ήταν το «δώρο» του Eurogroup στην Ελλάδα για να γιορτάσει η Ευρωζώνη τα 20 χρόνια από την ίδρυσή της χωρίς κανένα κράτος-μέλος σε πρόγραμμα χρηματοδότησης.  Σε εορταστικό κλίμα, όπως αναμενόταν, οι Ευρωπαίοι δανειστές φρόντισαν να «αμπαλάρουν» ανάλογα τις αποφάσεις τους για να δείξουν ότι στο τέλος η Ευρωζώνη καταφέρνει να ξεπερνά τις κρίσεις – ιδιαίτερα εν όψει των κλυδωνισμών σε Ιταλία και Ισπανία. Οι πανηγυρισμοί μεταφέρθηκαν και στην Αθήνα, παρότι η Ελλάδα δεν παίρνει κούρεμα χρέους, ούτε «αυτόματη» ελάφρυνση – που θα σήμαιναν ανακούφιση για τους πολίτες και… γραβάτα.

Κόμπος η… γραβάτα του χρέους

Το καλό της συμφωνίας είναι πως, αυτή τη φορά, δεν ήταν η χειρότερη δυνατή! Το Eurogroup μιλούσε πέρυσι για περίοδο χάριτος στα δάνεια του EFSF 0-15 έτη. Αντί για «μηδέν» ή τρία χρόνια που υποστήριζε το Βερολίνο, η… μπίλια έκατσε στα δέκα, αλλά όχι στα δεκαπέντε. Πέρυσι όμως στο Eurogroup μιλούσαν και για το «γαλλικό μοντέλο» ελάφρυνσης του χρέους που πρότεινε ο Εμανουέλ Μακρόν, αλλά τελικώς εγκαταλείφθηκε. Στη θέση του, όπως παραδέχθηκε ο κ. Ευκλείδης Τσακαλώτος στο Λουξεμβούργο, μπήκε και πάλι η ίδια (αόριστη όπως και το 2012 και το 2015) υπόσχεση από τους Ευρωπαίους για περαιτέρω βοήθεια, «εάν χρειαστεί», από το 2033 και μετά. Δηλαδή υπό όρους και όχι αυτόματα, με πολλά «εάν και εφόσον» που ανησυχούν το ΔΝΤ, όπως ομολόγησε η Κριστίν Λαγκάρντ στο Λουξεμβούργο. Η Ελλάδα πάντως παίρνει δεύτερη παράταση και επιμήκυνση δανείων του EFSF από το 2012. Κερδισμένοι στην πραγματικότητα όμως βγαίνουν οι ξένοι επενδυτές και τα funds που θα νιώσουν μεγαλύτερη ασφάλεια για να βάλουν τα λεφτά τους σε ελληνικά 7ετή ή 10ετή ομόλογα, ξέροντας ότι ως το 2032 η Ελλάδα θα αποπληρώνει αυτούς και όχι τα δάνεια των 96,6 δισ. ευρώ από την Ευρωζώνη, που θα έπρεπε να αρχίσει να τα πληρώνει από το 2023 και μετά.

Τα άλλα δύο «δώρα» που κομίζει η συμφωνία τα είχε ήδη η χώρα στα χέρια της ως το 2014, αλλά τα έχασε εξαιτίας της διαπραγμάτευσης της κυβέρνησης το 2015. Τώρα οι δανειστές τα επιστρέφουν, μετά από τρία χρόνια και ένα ακόμα μνημόνιο – δικαιολογώντας και την ερώτηση ξένων Μέσων στην press conference του Λουξεμβούργου για το «αν άξιξε τόσο κόπο και τόσο μόχθο αυτή η συμφωνία». Τα κέρδη των κεντρικών τραπεζών της Ευρωζώνης (ANFA και SMP) έρχονταν κάθε χρόνο μέχρι που διεκόπη βίαια το 2ο Μνημόνιο το 2015. Η χώρα παίρνει πίσω τα 4-5 δισ. ευρώ που στερήθηκε όταν τα είχε ανάγκη, ενώ γλιτώνει και την «ποινή» (step-up – αύξηση επιτοκίων στα δάνεια) που της επιβλήθηκε το 2015, επίσης λόγω της διαπραγμάτευσης Βαρουφάκη.

Ποιος πληρώνει το μάρμαρο

Χωρίς ουσιαστική ελάφρυνση για τους πολίτες, η κυβέρνηση παίρνει ουσιαστικά ένα νέο μνημόνιο χωρίς λεφτά. Σε αντίθεση με τους διθυράμβους, στα «ψιλά γράμματα» της συμφωνίας και ειδικά στο παράρτημα (ANNEX) της απόφασης του Eurogroup αποτυπώνεται μια λίστα από μεταμνημονιακές δεσμεύσεις της Αθήνας που συνοδεύουν τις αποφάσεις για το χρέος.

Σε μιάμιση σελίδα μέτρων (με ημερομηνία 22 Ιουνίου 2018) προκύπτουν παγίδες και δεσμεύσεις για θηριώδη πλεονάσματα και ατελείωτη λιτότητα που δεν μειώνονται, αλλά αυξάνονται ως το 2022. Εκεί επαναβεβαιώνεται ότι τα μέτρα θα εφαρμοστούν και μετά το 2018. Χαμένοι βγαίνουν έτσι ξανά όλοι οι μισθωτοί, οι επαγγελματίες και οι συνταξιούχοι, όπως και τα άτομα με αναπηρία λόγω της πρόβλεψης πως τα επιδόματα θα εξαρτώνται από τη «λειτουργική» αναπηρία. Ειδική μνεία γίνεται και στον ΕΝΦΙΑ, που δεν καταργείται αλλά παραμένει ακόμα δύο χρόνια τουλάχιστον, αφού θα αλλάζει κάθε χρόνο ως το 2020.  Συγκεκριμένα, στο κείμενο που επιγράφεται «Ειδικές δεσμεύσεις για διασφάλιση της συνέχισης και ολοκλήρωσης των μεταρρυθμίσεων», προβλέπεται μεταξύ άλλων:
-Η Ελλάδα θα σέβεται πλήρως τη δέσμευσή της να επιτυγχάνει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα.
-Θα σέβεται τις βασικές μεταρρυθμίσεις που έχουν τεθεί σε εφαρμογή στο πλαίσιο του 3ου Μνημονίου.
-Εως τα μέσα του 2019 και τα μέσα του 2020 θα αλλάξει ξανά τις αντικειμενικές τιμές για τον ΕΝΦΙΑ και άλλους φόρους ακινήτων.
-Θα υπάρξει νέα προσέγγιση για την αναπηρία, με βάση τόσο την ιατρική όσο και τη λειτουργική αξιολόγηση έως τα μέσα του 2019 (υπό τις οδηγίες της Παγκόσμιας Τράπεζας).
-Με τεχνική βοήθεια από την Κομισιόν θα εκσυγχρονιστεί περαιτέρω το σύστημα Πρόνοιας.
-Πλήρης ενοποίηση του ΕΦΚΑ έως τα μέσα του 2020.
-Περαιτέρω δράσεις για ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς και μείωση των κόκκινων δανείων νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Στα θετικά καταγράφονται η αναφορά σε μελλοντική αύξηση του κατώτατου μισθού (πολύ περιορισμένη ή συμβολική όμως και εφόσον «θα διασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα στην αγορά εργασίας» όπως αναφέρεται), καθώς και η δημιουργία νέων τοπικών μονάδων Υγείας.

«Μηδέν ευρώ» για παροχές

Αλλη μια παγίδα έκρυβε επίσης η τελευταία Εκθεση Συμμόρφωσης που κατέθεσε στο Eurogroup το κουαρτέτο των θεσμών. Πάνω σε αυτήν στηρίχτηκε το Eurogroup για να κλείσει την 4η αξιολόγηση και περιλαμβάνει λίστα με τα εκκρεμή προαπαιτούμενα, για τα οποία έπρεπε να δοθεί επιπλέον χρόνος στη χώρα και μετά τον Αύγουστο, όπου τυπικά τελειώνει το 3ο χρηματοδοτικό πρόγραμμα. Εκεί τονίζεται ότι οι περικοπές συντάξεων θα εφαρμοστούν όπως έχει συμφωνηθεί το 2019, καθώς και η μείωση του αφορολόγητου το 2020, παράλληλα με τα αντίμετρα. Επιπλέον, η συνήθως αισιόδοξη Κομισιόν προσγειώνει τις προβλέψεις για ανάπτυξη στην Ελλάδα κάτω από 2% (για φέτος στο 1,9% και για το 2019 στο 2,3% αντί 2,4% που προβλέπει το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα της κυβέρνησης). Κυρίως, όμως, εκμηδενίζει πλήρως το υπερπλεόνασμα των 111 εκατ. ευρώ για το 2018, από το οποίο η κυβέρνηση προαναγγέλλει ότι θα δώσει έκτακτες παροχές φέτος. Επίσης ψαλιδίζει 50% την πρόβλεψη για τα 8 δισ. ευρώ «δημοσιονομικό χώρο» που προέβλεπε η κυβέρνηση ότι θα πάνε για παροχές, για τις οποίες μάλιστα ο κ. Τσακαλώτος κάλεσε από το Λουξεμβούργο τον πολιτικό κόσμο της χώρας να καταθέσει και προτάσεις αξιοποίησής τους. Συγκεκριμένα:

-Για φέτος η Κομισιόν προβλέπει πρωτογενές πλεόνασμα ακριβώς 3,5% (δηλαδή «μηδέν» υπέρβαση) και όχι 3,56% του ΑΕΠ ή περίπου 111 εκατ. ευρώ επιπλέον του στόχου, τα οποία η Αθήνα υπόσχεται να δοθούν για φοροαπαλλαγές.
-Για το 2019, αν όλα πάνε καλά, η Κομισιόν προβλέπει πρωτογενές πλεόνασμα 3,8% και όχι 3,96% του ΑΕΠ όπως το Μεσοπρόθεσμο. Δηλαδή το υπερπλεόνασμα μειώνεται σε 0,3% αντί 0,46%. Και αυτό σημαίνει ότι στη διετία 2018-2019 τα περίπου 900 εκατ. ευρώ που υπολόγιζε η κυβέρνηση κόβονται κατά 40%.
-Από το 2020 το «ψαλίδι» μεγαλώνει και οι θεσμοί προβλέπουν πρωτογενές 3,8% του ΑΕΠ αντί 4,15% (-0,35% του ΑΕΠ), 4,1% για το 2021 αντί 4,53% (-0,43%) και μόλις 4,3% το 2022 αντί 5,19% (-0,89% του ΑΕΠ). Αθροιστικά στην τριετία 2020-2022 η απόκλιση φτάνει στα 3,5 δισ. ευρώ, ή συνολικά στα 4 δισ. από φέτος ως το 2022.

Με δεκανίκι και νέο μνημόνιο

Η κυβέρνηση πανηγυρίζει και για την τεράστια δόση που θα πάρει, τριπλάσια απ’ όσα είχε ανάγκη (15 δισ. ενώ είχε ανάγκη 5,5 δισ. ευρώ για χρέη). Αυτό είναι όμως και το «μνημόνιο χωρίς λεφτά» που δέχθηκε. Για την ακρίβεια, αντί νέου μνημονίου ή προληπτικής γραμμής -και παρά τα υπερπλεονάσματα- η Ελλάδα πήρε προκαταβολικό δάνειο 9,5 δισ. ευρώ για να τα έχει… να πορεύεται και να τα χρησιμοποιήσει μελλοντικά, στα επόμενα 2 ή και 3 χρόνια (όσο διαρκούν δηλαδή συνήθως τα μνημόνια), ακόμα και αν αποτύχει να βγει στις αγορές ως το 2019, ώστε να μη χρειαστεί να ζητάει ως τότε ξανά και άλλα.

Τα παίρνει προκαταβολικά για μετά το μνημόνιο, όπως αναλαμβάνει προκαταβολικά και τις δεσμεύσεις για όλα τα μελλοντικά μέτρα λιτότητας που θα εφαρμόζει όλα τα επόμενα χρόνια, ως το 2022 τουλάχιστον και ακόμα παραπέρα.

Ετσι θα βρίσκεται υπό αυστηρή επιτήρηση κάθε τρεις μήνες, όπως τονίστηκε στεντορίως στην αίθουσα Τύπου τα χαράματα της Παρασκευής στο Λουξεμβούργο από όλους τους Ευρωπαίους αξιωματούχους, στέλνοντας μήνυμα στις αγορές ότι η Ελλάδα παραμένει σε επιτροπεία.

Ακόμα και τα επιπλέον 4-5 δισ. των ANFA και SMP, η Αθήνα θα τα παίρνει κάθε έξι μήνες μετά από έκθεση της ευρωπαϊκής τρόικας, αλλά και του ΔΝΤ, που, αν και δεν βάζει τελικά ούτε ένα δολάριο στο 3ο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας, παραμένει σε ρόλο ελεγκτή και τεχνικού συμβούλου, προς απογοήτευση όμως των ξένων επενδυτών που ήθελαν να βάλει όχι μόνο την υπογραφή του, αλλά και λεφτά για το ελληνικό χρέος πριν βάλουν οι ίδιοι τα δικά τους.

Πώς μας δένει χειροπόδαρα η απόφαση του  Eurogroup

Ο «ζουρλομανδύας» για τον οποίο μίλησαν από την πρώτη στιγμή τα ξένα μέσα ενημέρωσης, επειδή δεν λύνει οριστικά το πρόβλημα του χρέους, ενώ επιβαρύνει και άλλο τους πολίτες, αποτυπώνεται ανάγλυφα στο τελικό κείμενο της απόφασης του Eurogroup:

Παγίδα 1η: Πλεονάσματα και λιτότητα ως το 2060

«Το Eurogroup καλωσορίζει τη δέσμευση της Ελλάδας να διατηρήσει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% έως το 2022 και από εκεί και πέρα να διασφαλίσει ότι οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις είναι σύμφωνες με το ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο. Η ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποδεικνύει ότι αυτό σημαίνει πρωτογενές πλεόνασμα 2,2% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο για την περίοδο 2023-2060».

Παγίδα 2η: Μας δίνουν ό,τι είχαμε (ή σχεδιαζόταν) και το 2014

«Μεσοπρόθεσμα περιέχει τα ακόλουθα εμπροσθοβαρή μέτρα:
-Κατάργηση του επιτοκίου step-up, που έχει συνδεθεί με το δάνειο του Β’ προγράμματος (EFSF).
-Χρήση των κερδών του 2014 από τα ομόλογα που έχουν οι κεντρικές τράπεζες (ANFA, SMP) από τον λογαριασμό του ESM και συνέχιση της επιστροφής των ANFAs και SMPs του 2017.
Αυτά θα επιστρέφονται στην Ελλάδα σε δύο ισόποσες δόσεις, Ιούνιο και Δεκέμβριο, αρχής γενομένης από το 2018 μέχρι τον Ιούνιο του 2022.
-Μια περαιτέρω παράταση της περιόδου χάριτος για τα δάνεια του EFSF κατά 10 χρόνια και επιμήκυνση της μέσης διάρκειας λήξης κατά 10 χρόνια».

Παγίδα 3η: Ευχολόγια αντί λύσης με όρο τη λιτότητα

«Συμφωνούμε ότι στη βάση μιας νέας ανάλυσης βιωσιμότητας του χρέους από τους θεσμούς στο τέλος του 2032 το Eurogroup θα αποφασίσει αν χρειάζονται περαιτέρω μέτρα ελάφρυνσης».

Παγίδα 4η: Ατελείωτο καρότο και μαστίγιο

«Οι τριμηνιαίες αναφορές στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας θα επιτρέψουν στενότερη παρακολούθηση της οικονομικής, δημοσιονομικής και χρηματοπιστωτικής κατάστασης και των δεσμεύσεων για τις μεταμνημονιακές μεταρρυθμίσεις. Θα είναι η βάση επί της οποίας το Eurogroup θα αποφασίζει την επιστροφή των SMP και ANFA και την κατάργηση του επιτοκίου step-up».

Παγίδα 5η: Το «παράρτημα»των επόμενων μέτρων

«Οι ελληνικές αρχές έχουν αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις, όπως καταγράφονται στο παράρτημα, για να ολοκληρώσουν τις σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν στο πλαίσιο του προγράμματος του ESM (συμπεριλαμβανομένων δεσμεύσεων για ολοκλήρωση μέτρων που δεν εξαρτώνται απολύτως από την κυβέρνηση) με βάση τα συμφωνημένα χρονοδιαγράμματα».

Παγίδα 6η: Μεγαλύτερη δόση (και νέο μνημόνιο) αντί ελάφρυνσης

«Το εκτελεστικό συμβούλιο του ESM αναμένεται να εγκρίνει την εκταμίευση της 5ης και τελευταίας δόσης ύψους 15 δισ. ευρώ. Από αυτό το ποσό, τα 5,5 δισ. θα χρησιμοποιηθούν για αποπληρωμή του χρέους, ενώ 9,6 δισ. θα χρησιμοποιηθούν για το χτίσιμο του “μαξιλαριού ρευστότητας”. Συνολικά, η Ελλάδα θα βγει από το πρόγραμμα με ένα σημαντικό “μαξιλάρι” 24,1 δισ. που θα καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες του Δημοσίου για περίπου 22 μήνες μετά το τέλος του προγράμματος».

Παγίδα 7η: Το ΔΝΤ θα ζητάει μέτρα χωρίς να βοηθά στις αγορές

«Παρόλο που δεν είναι πλέον δυνατή η ενεργοποίηση της ρύθμισης stand-by (SBA) του Ταμείου, το ΔΝΤ επιβεβαίωσε τη συνέχιση της συμμετοχής του στην Ελλάδα στο πλαίσιο παρακολούθησης μετά το πρόγραμμα, παράλληλα με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα».