Συνέντευξη Κ. Παπαλεξανδρή: «Αγωγός Καλής Ενέργειας» ο TAP, αλλά και «οδικός χάρτης» για περαιτέρω επενδύσεις στη χώρα μας

Στην πορεία υλοποίησης του αγωγού ΤΑΡ, καθώς και στην επίδραση που θα έχει για την αγορά φυσικού αερίου της περιοχής και για την οικονομία της χώρας μας αναφέρθηκε μεταξύ άλλων, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο energypress, η διευθύντρια του ΤΑΡ για την Ελλάδα, Κατερίνα Παπαλεξανδρή.

Η ίδια αναφέρθηκε επίσης στη διασύνδεση του ΤΑΡ με τον αγωγό ΤΑΝΑΡ, στη δυνατότητα συνεργασιών με άλλες εταιρείες και ενεργειακές υποδομές στην περιοχή μας, αλλά και στη συμβολή του αγωγού για την οικονομία των περιοχών από τις οποίες έχει περάσει. Αναλύει το οικονομικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό και πολιτιστικό αποτύπωμα του αγωγού και εξηγεί γιατί το έργο μπορεί να αποτελεί ένα “οδικό χάρτη” για τον τρόπο που πρέπει να γίνονται οι επενδύσεις στη χώρα μας.

Ακολουθεί η πλήρης συνέντευξη της κας Παπαλεξανδρή:

1. Είναι γεγονός ότι στην Ελλάδα μιλάμε και γράφουμε εδώ και πολλά χρόνια για μεγάλα έργα διαμεταφοράς ενεργειακών πρώτων υλών που θα καταστήσουν τη χώρα ενεργειακό κόμβο. Στην πραγματικότητα με τον TAP είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε ένα έργο να κατασκευάζεται… Πέστε μας καταρχάς, σε ποια φάση βρίσκεται η πρόοδος του έργου; Θα είναι πράγματι έτοιμο στο σύνολό του το 2020;

Ο ΤΑΡ αποτελεί πράγματι το πρώτο ενεργειακό έργο αυτού του μεγέθους και αυτής της δυναμικής που όχι μόνο κατασκευάζεται στη χώρα μας, αλλά βαίνει προς ολοκλήρωση. Και θα μας χαροποιήσει αν ο ΤΑΡ αποτελέσει οδικό χάρτη για περαιτέρω επενδύσεις αυτού του είδους στην Ελλάδα.

Συνολικά, η κατασκευή του Διαδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (ΤΑΡ) στις τρεις χώρες που τον φιλοξενούν –δηλαδή την Ελλάδα, την Αλβανία και την Ιταλία– έχει ολοκληρωθεί σε ποσοστό 82% περίπου. Το ποσοστό αυτό αφορά στα πεδία μηχανικών εργασιών και προμηθειών, καθώς και στην πρόοδο που έχει σημειωθεί στην κατασκευή κι εγκατάσταση των χερσαίων τμημάτων του αγωγού, τα οποία περιλαμβάνουν και τις επίγειες υποδομές (βαλβιδοστάσια, σταθμοί συμπίεσης και τερματικός σταθμός παραλαβής του αγωγού). Επίσης, τον Οκτώβριο ξεκίνησαν οι κατασκευαστικές εργασίες για το υποθαλάσσιο τμήμα του ΤΑΡ, συνολικού μήκους 105 χλμ., που θα διασχίζει την Αδριατική Θάλασσα.

Ο ΤΑΡ λοιπόν υλοποιείται βάσει χρονοδιαγράμματος, ώστε να είναι έτοιμος να μεταφέρει φυσικό αέριο από την Κασπία στην Ευρώπη το 2020.

2. Το έργο αντιμετώπισε αντιδράσεις σε τοπικό επίπεδο, στην Καβάλα σχετικά με την όδευση  και στην Ιταλία. Ξεπεράστηκαν τα ζητήματα αυτά;

Στην Ελλάδα, από τα περίπου 550χλμ. της διαδρομής του ΤΑΡ έχει καθαριστεί και διαμορφωθεί το 100% της Ζώνης Εργασίας, δηλαδή της περιοχής μέσα στην οποία πραγματοποιούνται οι εργασίες κατασκευής. Η διαδικασία αυτή συμπεριλαμβάνει και το τμήμα των 10 περίπου χιλιομέτρων στον πρώην Δήμο Φιλίππων της Καβάλας, όπου είχαν εκφραστεί ανησυχίες. Επομένως, η κατασκευή και στη συγκεκριμένη περιοχή πραγματοποιείται κανονικά επί της εγκεκριμένης όδευσης του ΤΑΡ, με στόχο τη συντομότερη δυνατή ολοκλήρωση των έργων.

Στην Ιταλία, οι κατασκευαστικές εργασίες συνεχίζονται μετά την προσωρινή διακοπή τους κατά τη θερινή περίοδο – στο πλαίσιο σχετικής συμφωνίας με τις αρχές της γειτονικής χώρας. Συγκεκριμένα, γίνονται έργα στον τερματικό σταθμό παραλαβής του αγωγού και έχουν ξεκινήσει και οι προπαρασκευαστικές εργασίες για την τοποθέτηση των σωλήνων στο υποθαλάσσιο κομμάτι που αφορά στη διέλευση της Αδριατικής.

3. Ανάμεσα στον TAP και τα κοιτάσματα του Αζερμπαϊτζάν «μεσολαβεί» ο αγωγός TANAP. Πότε θα είναι έτοιμα να «κουμπώσουν» τα δύο projects;

Τα δύο έργα ενώνονται στα ελληνοτουρκικά σύνορα, στην περιοχή των Κήπων του Έβρου. Εκεί κατασκευάζεται ο Σταθμός Συμπίεσης του ελληνικού τμήματος του ΤΑΡ που αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2019. Στο μεταξύ, τα δύο projects –ΤΑΡ και ΤΑΝΑΡ– έχουν ήδη ενωθεί, με τη συγκόλληση ενός σωλήνα από κάθε αγωγό, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο. Πρόκειται για ένα ακόμη σημαντικό βήμα προς την ολοκλήρωση του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου.

4. Είναι γεγονός ότι ο TAP υποστηρίχτηκε σθεναρά και από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του στη γεωστρατηγική σκακιέρα που θεωρούνται σημαντικά και έχει την υποστήριξη αυτή;

Η κατασκευή του ΤΑΡ έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία για την Ελλάδα και την Ευρώπη – τόσο για τις δυτικές αγορές της, όσο και για τα ΝΑ της ηπείρου, εξ ου και η στήριξη στην υλοποίησή του. Διότι ως το ευρωπαϊκό σκέλος του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, το έργο ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια και υπηρετεί έναν από τους βασικότερους στόχους της ΕΕ, δηλαδή τη διαφοροποίηση των πηγών από όπου προμηθεύονται ενέργεια οι ευρωπαϊκές αγορές, εγκαινιάζοντας μια νέα ενεργειακή οδό.

5. Ποια είναι η σχέση του TAP με τον αγωγό IGB, με το σχεδιαζόμενο FSRU της Αλεξανδρούπολης και πώς συνδέεται γενικότερα με τις λοιπές υποδομές της χώρας μας; Και σε επίπεδο ενεργειακού εφοδιασμού, ποια είναι τα οφέλη της χώρας, αλλά και των συγκεκριμένων περιοχών από τις οποίες διέρχεται ο αγωγός;

Η ενεργειακή ασφάλεια όχι μόνο της Ευρώπης, αλλά και κάθε περιοχής ή χώρας, βασίζεται σε μία σειρά από προϋποθέσεις: τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, τον εμπλουτισμό του ενεργειακού μείγματος με νέους και περισσότερο βιώσιμους πόρους, τις υπερεθνικές και διαπεριφερειακές συνεργασίες, την πρόσβαση ολοένα και περισσότερων αγορών σε φθηνότερη ενέργεια, και τη σταδιακή από-ανθρακοποίηση της οικονομίας.

Σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο, υλοποιείται και ο αγωγός ΤΑΡ που απαντά στις σύγχρονες ενεργειακές προκλήσεις και δημιουργεί συνθήκες για περαιτέρω διασυνδέσεις με άλλους αγωγούς ή συστήματα. Συγκεκριμένα, ο ΤΑΡ προσφέρει κατά μήκος της όδευσής του:

• σύνδεση με τον μελλοντικό αγωγό IGB στην Κομοτηνή
• σύνδεση με τον ΔΕΣΦΑ στη Νέα Μεσημβρία, μέσω της οποίας το αέριο που θα μεταφέρεται στον αγωγό μπορεί να φτάσει σε νοικοκυριά κι επιχειρήσεις σε όλη την επικράτεια όπου εκτείνεται το σύστημα του ΔΕΣΦΑ, από τη Θράκη στα ανατολικά έως τα νότια της χώρας.
• τρεις «εξόδους» στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία (Κοζάνη, Καστοριά και Πέλλα) που αυξάνουν τις δυνατότητες πρόσβασης των περιοχών αυτών στο φυσικό αέριο και διευκολύνουν την ανάπτυξη τοπικών δικτύων μεταφοράς.

Εξάλλου, υπάρχει ήδη συμφωνία μεταξύ της Κοινοπραξίας του Shah Deniz ΙΙ και της ΔΕΠΑ, της ελληνικής εταιρείας παροχής φυσικού αερίου, για την αγορά 1 bcm/a αερίου το χρόνο από τα 10 που θα μεταφέρει σε πρώτη φάση ο ΤΑΡ – ποσότητα που αντιστοιχεί στο 20% περίπου της τωρινής εγχώριας κατανάλωσης.

6. Θεωρείτε πιθανό να μεταφέρει κάποια στιγμή ο TAP και αέριο από άλλες πηγές τροφοδοσίας; Για παράδειγμα από τη Ρωσία;

Σε πρώτη φάση, ο ΤΑΡ πρόκειται να μεταφέρει 10 bcm/a (δισεκατομμύρια κυβικά εκατοστά το χρόνο) φυσικού αερίου από το Shah Deniz ΙΙ στην Ευρώπη, ποσότητες που είναι συμβολαιοποιημένες ήδη από το 2013 με 25ετείς συμφωνίες. Κι επιπλέον, ο αγωγός είναι κατασκευασμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε η χωρητικότητά του να μπορεί διπλασιαστεί, απλώς με την προσθήκη επιπλέον επίγειων εγκαταστάσεων. Το αν και πότε θα γίνει αυτό, θα εξαρτηθεί από τη ζήτηση για περαιτέρω μεταφορική δυναμικότητα. Η όλη διαδικασία καθορίζεται από το σχετικό ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τον ΤΑΡ αφενός, και την ελληνική και ευρωπαϊκή αγορά αερίου αφετέρου.

7. Ανεξάρτητα από την ενεργειακή πλευρά, η κατασκευή του αγωγού, ως έργο, είναι ένα μεγάλο project. Έχετε κωδικοποιήσει ποιο είναι το οικονομικό, το κοινωνικό, το περιβαλλοντικό, το ευρύτερο αποτύπωμά του στη χώρα μας;

Ο ΤΑΡ περνάει από την Ελλάδα αφήνοντας ως «Αγωγός Καλής Ενέργειας» πολλαπλά οφέλη: στρατηγικά και γεωπολιτικά, οικονομικά και αναπτυξιακά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά, αλλά και σε επίπεδο υποδομών, υψηλής τεχνολογίας και πολιτιστικής κληρονομιάς.

Εστιάζοντας στην οικονομία και την ανάπτυξη, πρόκειται για ένα ενεργειακό έργο υποδομής και μία από τις μεγαλύτερες ξένες επενδύσεις στη χώρα που ήδη ξεπερνά το 1,4 δισ. ευρώ. Τα χρήματα αυτά έχουν επενδυθεί σε συμβάσεις με τις μεγάλες αναδόχους εταιρείες του έργου, όπως είναι οι Terna, J&P Avax, Σωληνουργεία Κορίνθου και Άκτωρ, αλλά και στην προμήθεια αγαθών ή υπηρεσιών από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

Από την αρχή της κατασκευής ο ΤΑΡ έχει συνεργαστεί με 400 περίπου εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη χώρα και μάλιστα σε μεγάλη ποικιλία τομέων: τις κατασκευές, τη διαμονή και εστίαση, τις μεταφορές, τις τηλεπικοινωνίες, το περιβάλλον και την προστασία του, κ.ο.κ. Για να αναφερθώ μόνο στον τομέα της φιλοξενίας, από τους Κήπους του Έβρου έως την Ιεροπηγή Καστοριάς, καθ΄ όλο δηλαδή το μήκος της όδευσης του ΤΑΡ στην Ελλάδα, έχουμε χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες 70 ξενοδοχειακών μονάδων και πάνω από 25 εταιρειών catering. Συνεργαστήκαμε επίσης με πλήθος επαγγελματιών, επίσης από διαφορετικούς κλάδους. Με μηχανικούς, νομικούς, αρχαιολόγους, περιβαλλοντολόγους, τοπογράφους, γεωπόνους, δασολόγους, κλπ., ενώ χρησιμοποιήσαμε και τα τρία λιμάνια της Βόρειας Ελλάδας για τη μεταφορά και αποθήκευση του εξοπλισμού και των υλικών μας μας, της Αλεξανδρούπολης, της Καβάλας και της Θεσσαλονίκης.

Και φυσικά, το έργο προσέφερε στην άμεση απασχόλησηπροσωπικού. Συνολικά, περισσότεροι από 3.500 άνθρωποι έχουν εργαστεί στην κατασκευή του ΤΑΡ από την έναρξη της υλοποίησής του στην Ελλάδα, με τη συντριπτική πλειοψηφία τους να προέρχεται από τις ίδιες περιοχές της κατασκευής. Μόνο όσοι ασχολήθηκαν με τις αρχαιολογικές έρευνες (αρχαιολόγοι, τοπογράφοι, σχεδιαστές, αρχαιολογικοί εργάτες) που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο των κατασκευαστικών εργασιών και φανέρωσαν πολλαπλά ευρήματα, ξεπέρασαν τα 650 άτομα.

8. Είναι προφανές ότι ένα τέτοιο έργο είναι περίπλοκο και έχει δυσκολίες. Μπήκατε για παράδειγμα στις ιδιοκτησίες χιλιάδων ανθρώπων σε εκατοντάδες κοινότητες της Βόρειας Ελλάδας. Οι ενεργειακοί συντάκτες είχαμε μάλιστα την ευκαιρία να δούμε από κοντά ότι η κοινοπραξία είχε θέσει ψηλά τον πήχη όσον αφορά τις προδιαγραφές και τις διαδικασίες, άρα και οι δυσκολίες αυξάνονταν. Τώρα που βρίσκεστε στο τέλος, τι θα λέγατε ότι σας δίδαξε όλη αυτή η πορεία; Πόσο εύκολο είναι να γίνουν στην Ελλάδα τέτοια έργα;

Όπως και σε κάθε προσπάθεια αυτού του μεγέθους και αυτών των ιδιαιτεροτήτων που επισημάνατε, δεν υπάρχουν μυστικές συνταγές. Υπάρχουν αδιαπραγμάτευτες προτεραιότητες και δεσμεύσεις, όπως η υγεία και η ασφάλεια, η στήριξη στις τοπικές κοινότητες που γειτνιάζουν με το έργο και ο σεβασμός στη γη που το φιλοξενεί, η εφαρμογή καλών πρακτικών, η συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές και τους εμπλεκόμενους φορείς σε όλα τα επίπεδα.

Αυτό θεωρώ ότι μας δίδαξε η όλη πορεία του ΤΑΡ στην Ελλάδα, τώρα που ο αγωγός ολοκληρώνεται. Ότι για να πραγματοποιηθεί ένα έργο αυτού του μεγέθους, ένα έργο που φιλοδοξεί να γίνει οδικός χάρτης για περαιτέρω επενδύσεις στη χώρα μας, χρειάζεται καλή προετοιμασία και σωστός προγραμματισμός. Στη δική μας την περίπτωση, ο προγραμματισμός ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν την έναρξη της κατασκευής, με την εκπόνηση μίας από τις πιο εκτεταμένες Μελέτες Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων που έχουν υποβληθεί ποτέ στη χώρα. Μελέτη, που οδήγησε με τη σειρά της στο σχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης για το Περιβάλλον, την Κοινωνία και την Πολιτιστική Κληρονομιά και στη δημιουργία εξειδικευμένης ομάδας για να παρακολουθεί με καθημερινή παρουσία στο πεδίο, αφενός ότι τηρούνται οι όροι της ΜΠΚΕ κι αφετέρου ότι εφαρμόζεται με επιτυχία το Σύστημα Διαχείρισης.

Απαιτούνται επίσης σύγχρονες και αποτελεσματικές μέθοδοι, επιλογή των κατάλληλων και πλέον καταρτισμένων προσώπων για να τις εφαρμόσουν, και φυσικά διαρκής επικοινωνία με τους ανθρώπους που επηρεάζονται από την κατασκευή του έργου. Για αυτό και δώσαμε μεγάλη έμφαση στον τομέα αυτόν, με τον ορισμό υπεύθυνων για τις τοπικές κοινωνίες. Πρόκειται για μία ομάδα που είχε και έχει ως αρμοδιότητα την επικοινωνία και ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών σε κάθε στάδιο της κατασκευής. Μιλάμε για ανθρώπους που καθημερινά διανύουν χιλιόμετρα επί χιλιομέτρων στη Βόρεια Ελλάδα, προκειμένου να συναντηθούν με ενδιαφερόμενους, με εκπροσώπους αρμόδιων τοπικών αρχών, φορέων και συλλόγων, αλλά και απλούς πολίτες.

Αυτή θεωρώ ότι θα είναι και η κληρονομιά του ΤΑΡ στην Ελλάδα: ότι όλα γίνονται, αρκεί να γίνονται σωστά και με σεβασμό στο περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες.