«Βαρύς αχός ακούγεται στης Καστοριάς τα μέρη… Τον Μίκη Ζέζα σκότωσαν» – Τραγούδια για τον θρυλικό Μακεδονομάχο

Εκείνη τη μέρα –λέει- βρισκόταν στο χωριό Στάτιστα, που σήμερα προς τιμή του ονομάζεται Μελάς.

Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες του Μήτρου Βλάχου τον πρόδωσαν στους Τούρκους, οι οποίοι κύκλωσαν το χωριό και το διώροφο σπίτι, όπου είχε οχυρωθεί με τους άντρες του. Κατά τη μάχη που ακολούθησε ο Παύλος Μελάς σκοτώθηκε.

Η είδηση του θανάτου του συγκλόνισε το πανελλήνιο και ο θάνατός του έγινε αφορμή να στηρίξει και να οργανώσει η ελληνική κυβέρνηση ακόμη περισσότερο τον αγώνα στη Μακεδονία!.. Ας τον τιμήσουμε, λοιπόν, με ορισμένα δημοτικά τραγούδια που γράφτηκαν γι’ αυτόν!…

Ο Παύλος Μελάς.

Θρυλική μορφή ο Παύλος Μελάς (1870-1904)!… Πρωτεργάτης του Μακεδονικού Αγώνα!… Γιος του Μιχαήλ Μελά, γεννήθηκε στη Μασσαλία και το 1874 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Το 1886 μπήκε στη σχολή Ευελπίδων, από όπου αποφοίτησε με το βαθμό του ανθυπολοχαγού του πυροβολικού. Το 1892 παντρεύτηκε τη Ναταλία, κόρη του Μακεδόνα Στέφανου Δραγούμη, η οποία του στάθηκε εξαίρετη σύντροφος και συνεργάτρια.

Πήρε μέρος στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, κατά τη διάρκεια του οποίου οργάνωσε στην Αθήνα ένα μαχητικό εθνικό πυρήνα εναντίον των βουλγαρικών σχεδίων, στη Μακεδονία. Στις 24 Φεβρουαρίου 1904, με διαταγή της τότε ελληνικής κυβέρνησης, πέρασε στη Μακεδονία μαζί με τρεις ακόμα αξιωματικούς για να συγκεντρώσει στοιχεία και να μελετήσει προσωπικά την κατάσταση. Στις 10 Ιουλίου του ίδιου χρόνου επέστρεψε μόνος στη Μακεδονία, ως ζωέμπορος, στην Κοζάνη και τη Σιάτιστα, όπου οργάνωσε το πρώτο ένοπλο σώμα του. Κυκλοφορούσε με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας. Ξαναγύρισε στην Αθήνα, όπου το Μακεδονικό Κομιτάτο του ανέθεσε την αρχηγία του Μακεδονικού Αγώνα στις περιφέρειες Μοναστηρίου και Καστοριάς. Πέρασε για τρίτη και τελευταία φορά στη Μακεδονία στις 18 Αυγούστου 1904. Διοικούσε ένα σώμα 35 αντρών, το οποίο είχε οργανώσει στη Λάρισα.

Κέντρο των επιχειρήσεών του ήταν τα χωριά Νεγοβάνη και Λέχοβο. Τη δράση του συνέχισε αδιάκοπα ως τις 13 Οκτωβρίου 1904. Εκείνη τη μέρα βρισκόταν στο χωριό Στάτιστα, που σήμερα προς τιμή του ονομάζεται Μελάς. Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες του Μήτρου Βλάχου τον πρόδωσαν στους Τούρκους, οι οποίοι κύκλωσαν το χωριό και το διώροφο σπίτι, όπου είχε οχυρωθεί με τους άντρες του. Κατά τη μάχη που ακολούθησε ο Μελάς σκοτώθηκε. Η είδηση του θανάτου του συγκλόνισε το πανελλήνιο και ο θάνατός του έγινε αφορμή να στηρίξει και να οργανώσει η ελληνική κυβέρνηση ακόμη περισσότερο τον αγώνα στη Μακεδονία.

Στίχοι και τραγούδια για τον Παύλο Μελά!..

Για τον απλό κόσμο ο Παύλος Μελάς πέρασε στο θρύλο και κυριάρχησε στις καρδιές του ως ο κύριος εκφραστής του Μακεδονικού αγώνα. Η λαϊκή μούσα τον είδε σαν άλλο Κλέφτη κι Αρματολό κι έτσι, με τον ίδιο τρόπο, τον παρουσιάζει στα τραγούδια της. Παραθέτουμε κάποιους στίχους από αυτά.

Στο πρώτο ο ήρωας συναντάει κοπέλες και τις ρωτάει, καλύτερα αυτοσυστήνεται:

-Κορίτσια από την Καστοριά και τη Βλαχοκλεισούρα
Κάτι να σας ρωτήσουμε , κάτι να σας ειπούμε.
-Ποιος είσαι συ που μας ρωτάς και θέλεις να σου ειπούμε;
-Εγώ είμαι ο Παύλος ο Μελάς , της Καστοριάς Καμάρι
Της Καστοριάς της Ρούδιανης και της Βλαχοκλεισούρας*.

Σε άλλο αναφέρεται η αποστολή του:

Λεβέντης εξεκίνησε ’πο μέσα απ’ την Αθήνα,
Τα παλικάρια σύναξε κι όλο το εικοσιένα.
Παιδιά μ’ μας κράζει η Καστοριά κι όλη η Μακεδονία
Μας προσκαλούν, Μελά, τα Γρεβενά για την ελευθερία.

Έκφραση συναισθημάτων κυρίως, αλλά και αποφάσεων είναι τα παρακάτω τραγούδια:

Μάνα μ’, δε θέλω κλάματα., δε θέλω μοιρολόγια.
Μένα με κλαίνε τα πουλιά, με κλαίν’ τα χελιδόνια,
Με κλαίει η γυναίκα μου και όλη η πατρίδα.

Πικρά μαντάτα ήρθανε απ’ τη Μακεδονία
Τον Παύλο τον εβάρεσαν στης Καστοριάς τα μέρη.
Δεν τον βαρέσαν με αντρειά , δεν τον βαρέσαν φόρα.
Μον’ τον βαρέσαν μ’ απιστιά , νύχτα με το φεγγάρι.
Κι άφησε διάτα στα παιδιά , διάτα στα παλικάρια:
Παιδιά να μη σκορπίσετε, παιδιά μη φοβηθείτε,
τους Τούρκους, τα παλιόσκυλα, να τους εκδικηθείτε

Και ποιος δε θυμάται εδώ στη Δ. Μακεδονία, ή δε σιγοτραγούδησε το παρακάτω τραγούδι, έκφραση του καημού του ετοιμοθάνατου, αλλά και της αγάπης του για την πατρίδα και της πίστης , του ίδιου αλλά και του κόσμου, για τον ερχομό της λευτεριάς:

Σαν τέτοια ώρα στο βουνό ο Παύλος πληγωμένος
Μες στο νερό του αυλακιού ήτανε ξαπλωμένος.
-Για σύρε, Δήμο μου πιστέ, στην ποθητή πηγή μου
και φέρε μου κρύο νερό να πλύνω την πληγή μου.
Δεν κλαίω τη λαβωματιά, δεν κλαίω και το βόλι,
Μον’ κλαίω που με άφησε η συντροφιά μου όλη.
Σταλαματιά το αίμα μου για σε πατρίδα χύνω,
για να ’χεις δόξα και τιμή, να λάμπεις σαν το κρίνο
Παύλος Μελάς κι αν πέθανε τα παλικάρια ζούνε
Θα φέρουνε τη λευτεριά στη χώρα που ποθούμε!..

Ακούστε το τραγούδι «Μίκης Ζέζας» από την χορωδία του Μορφωτικού Συλλόγου ”Η ΟΡΕΣΤΙΣ” Άργους Ορεστικού