ΤΑ ΜΑΧΑΙΡΑΔΙΚΑ ΤΗΣ ΧΡΟΥΠΙΣΤΑΣ: Οι σουγιάδες της Καστοριάς

Σουγιάδες, μαχαίρια και ψαλίδια όμως, φτιάχνονταν στην περιοχή των Βαλκανίων σε πολύ πιο εκτεταμένη μορφή, τουλάχιστον εκατό χρόνια παλαιότερα.

Συγκεκριμένα στο Αργος Ορεστικό της Καστοριάς ανθούσε μια βιοτεχνία κατασκευής μαχαιριών από καμιά δεκαριά οικογενειακές επιχειρήσεις που χάθηκε οριστικά τη δεκαετία του 1970. Η ιστορία των μαχαιράδικων της «Χρούπιστας», όπως ήταν γνωστό την περίοδο της Τουρκοκρατίας το Αργος Ορεστικό, χάνεται πίσω στον χρόνο. Το πιθανότερο είναι ότι οι πρώτοι τεχνίτες των μαχαιριών εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά την καταστροφή της Μοσχόπολης.

Η αστική τάξη της Μοσχόπολης δεν κατόρθωσε να μετασχηματιστεί σε μια εγχώρια βιομηχανική αστική τάξη, αλλά εκδιώχθηκε και εκπατρίστηκε για να επιβιώσει ως εμπορική-μεταπρατική στην Βαλκανική ή μετασχηματίστηκε σε βιομηχανική αλλά στην… Αυστρία.

Μεταλλουργικές τέχνες

Ενας πρωτόγονος και ληστρικός τρόπος αντιμετώπισης μιας ακμάζουσας ελληνικής ορεινής κοινότητας από αλβανικούς πληθυσμούς που την περιτριγύριζαν, έσβησε κυριολεκτικά πολύ πρόωρα από τον χάρτη την πιο πρωτοποριακή και εμπορικά ακμάζουσα βλάχικη πόλη των Βαλκανίων. Από κει προέρχονται και όλες οι μεταλλουργικές τέχνες της αργυροχρυσοχοΐας που αναπτύχθηκαν στις υπόλοιπες πόλεις περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως στα Γιάννενα, στο Νυμφαίο κ.λπ. Η πρώτη ύλη για την κατασκευή των μαχαιριών, το ατσάλι, ερχόταν από την Ευρώπη, ενώ οι λαβές που ήταν από κέρατο προέρχονταν από την εγχώρια αγορά, μια και η κτηνοτροφία ήταν ο κυρίαρχος κλάδος της παραγωγής την εποχή εκείνη. Για τις ανάγκες των τεχνιτών χρειάζονταν να παραχθεί στα «καστανοχώρια» κάρβουνο από ξύλο καστανιάς το οποίο πουλούσαν οι κάτοικοι των ορεινών χωριών στο περιβόητο παζάρι της Χρούπιστας.

Διάσημος σουγιάς

 

Ο αναδιπλούμενος σουγιάς με λαβή από κέρατο σε χρώμα μαύρο, καφετί ή γκρι ήταν το χαρακτηριστικότερο δείγμα των τεχνιτών της Χρούπιστας και διάσημος σε όλους τους πληθυσμούς της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων. Μέχρι και τη δεκαετία του 1970 υπήρχαν ακόμη τεχνίτες που κατασκεύαζαν τον σουγιά αυτόν, όπως και τα μεγάλα ψαλίδια κουρέματος των προβάτων.

Τα μαχαίρια που έχουν διασωθεί από μερικούς που αγαπούν την παράδοση πιστοποιούν ότι στα μαχαιράδικα κατασκευάζονταν χρηστικά κομψοτεχνήματα και δεν ένωναν απλά μια λάμα με τη λαβή της. Τα χαρακτηριστικά σήματα του κάθε τεχνίτη εξάλλου δηλώνουν το πόσο προχωρημένη ήταν η τεχνική και η παραγωγή τους αλλά χαρακτηρίζουν και το «brand name» «μαχαίρια Χρούπιστας».

 

Ο Γιώργος Σαρρής έχει το κυνηγομάγαζό του στην είσοδο της παλιάς γειτονιάς των μαχαιράδικων. Σήμερα μόνο εκεί μπορεί να αγοράσει κανείς κυνηγετικά μαχαίρια, αλλά και να θαυμάσει τα λιγοστά απομεινάρια μιας μαχαιροποιίας που χάθηκε οριστικά. Τα «Μαχαιράδικα της Χρούπιστας» δεν πρέπει να είναι μόνο το όνομα μιας περιοχής που θα αναβαθμιστεί πολεοδομικά. Αν και η χρήση και η λειτουργία της γειτονιάς δεν μπορεί να αναβιώσει το παλιό παρελθόν της, δεν πρέπει να χαθεί, τουλάχιστον ως ιστορική και πολιτιστική μνήμη, το παρελθόν μιας πετυχημένης βιοτεχνικής παραγωγής που ήταν γνωστή από το Μοναστήρι και τη Θεσσαλονίκη μέχρι τη Λάρισα και την Κορυτσά.

 

Για να μας υπενθυμίζει το πώς καταφέρνουμε στην Ελλάδα να καταστρέφουμε ό,τι δημιουργικό υπάρχει, να διαλύουμε τεχνίτες, τέχνες και παραγωγές και να στηρίζουμε με κάθε τρόπο μόνο τις επιχειρήσεις που εισάγουν τα βιομηχανικά προϊόντα του εξωτερικού.

 

Την ώρα που στην άκρη του κόσμου κυριολεκτικά, στον Αρκτικό Κύκλο, η Φινλανδία κατάφερε όχι απλά να στηρίξει και να διατηρήσει μια αντίστοιχη μικρότερη οικογενειακή επιχείρηση μαχαιριών, αλλά να τη μετασχηματίσει σε μια παγκόσμια βιομηχανική μονάδα (Marttiini), εμείς καταφέραμε όχι μόνο να μη φτιάχνουμε ούτε λάμα για νυχοκόπτη, αλλά να εισάγουμε μέχρι και τα σκόρδα για το ελληνικό, κατά τα άλλα, τζατζίκι…

ΘΩΜΑΣ ΜΠΑΤΣΕΛΑΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΘΩΜΑΣ ΜΠΑΤΣΕΛΑΣ

ethnos.gr